ชีวิตของคนเราสามารถเปลี่ยนได้หรือไม่?

เมื่อวันก่อนดรีมได้มีโอกาสแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับลูกดวงท่านหนึ่ง ในเรื่องที่ว่า "ชีวิตของคนเราสามารถเปลี่ยนได้หรือไม่?" จริงๆไม่ใช่แค่ลูกดวงท่านนี้ที่สงสัยสิ่งเหล่านั้น ดรีมเชื่อว่าทุกคนสงสัย สงสัยว่าเรามีอำนาจในตัวเองที่จะเปลี่ยนแปลงชะตาชีวิตของเราได้หรือไม่ แม้แต่คนที่ไม่เชื่อในเรื่องของ "ดวง" ก็ยังมองว่าชีวิตมันเป็นเรื่องของ "จังหวะ" และ "โอกาส" เหมือนกัน

ดรีมเคยค้นหาข้อมูลในเรื่องนี้ก็พบว่า คำถามง่ายๆเช่นนี้แต่กลับเป็นข้อถกเถียงที่ไม่สิ้นสุดมาหลายร้อยปี เพราะเป็นเรื่องของ "อภิปรัชญา" เลยล่ะค่ะ นี่ไม่ใช่แค่สิ่งที่จะถกเถียงกันด้วยวิทยาศาสตร์เพียงอย่างเดียวได้ แม้นักวิทย์หรือนักวิชาการจะมีการตีพิมพ์ความรู้ทางวิชาการ ก็ยังมีข้อสรุปที่ต่างกันจนถึงตอนนี้เลย ส่วนมากยังสนับสนุนเรื่อง "เจตจำนงเสรี (Freewill)" คือการเชื่อในมนุษยนิยม (humanism) เชื่อว่ามนุษย์เรามีอำนาจที่จะกำหนดสิ่งต่างๆให้มีผลลัพธ์เป็นไปตามต้องการได้ แต่ก็มีอีกส่วนเหมือนกันที่เชื่อว่าพวกเรา "ถูกกำหนดมาแล้ว" โดยที่แบ่งย่อยไปได้ทั้งความเชื่อนิยัตินิยม (determinism) ที่มองว่าชีวิตเราถูกกำหนดมาล่วงหน้าอย่างตายตัว มีเหตุย่อมมีผล มีแรงจูงใจอื่นที่นอกเหนือการควบคุมของเรา เช่น สภาพแวดล้อม พันธุกรรม เป็นต้น หรือประศิตนิยม (Authoritism) จะอ้างอิงกับศาสนาและญาณวิทยา ที่เชื่อว่าพระเจ้ากำหนดชีวิตของเราเอง

แต่ก็มีกลุ่มที่ประนีประนอมกับทั้งสองความเชื่อที่ซ้ายสุดกับขวาสุด ด้วยการพยายามอยู่ตรงกลาง นั่นคือความเชื่อแบบ "สมนัยวิสัย” (Compatibilism) คือยังเชื่อในเจตจำนงเสรี แต่มองว่ามีข้อจำกัดภายใต้อำนาจและความสามารถที่ต้องเพียงพอด้วย ถึงอย่างนั้นก็ยังเชื่อในกฏธรรมชาติที่ไม่อาจเลี่ยงได้เช่นกัน

ทีนี้จะเริ่มเกิดข้อสงสัยว่าแล้วการพยากรณ์ดวงชะตามันอยู่พวกไหน คำตอบคือ เราไม่เข้าพวกกับเขาเลยค่ะ เพราะทั้งซ้ายและขวาต่างก็ไม่เชื่อใน "โชคชะตา (fate)" ทั้งคู่ค่ะ 5555555 เพราะมันอยู่นอกเหนือเหตุผล ดังนั้นถ้าเรามาถามนักพยากรณ์ที่ทำงานกับโชคชะตา เราจึงควรมีความเชื่อร่วมกันในเรื่อง "ลิขิตที่ไม่อาจเลี่ยง" แปลว่า "ชีวิตควรเปลี่ยนแปลงไม่ได้" ใช่มั้ยคะ เพราะถ้ามันเปลี่ยนแปลงได้ความศักดิ์สิทธิ์ของโชคชะตาที่เราเชื่อก็จะลดลงไป ตอบแบบนี้ก็ดูจะเคลียร์ใช่มั้ยคะในพาร์ทของการพยากรณ์

แต่ความเชื่อนี้มักมาพร้อมกับปัญหาในเรื่องความรับผิดชอบ และการจัดการชีวิตค่ะ เพราะถ้าเราเชื่อว่าทุกสิ่งถูกกำหนดมาแล้ว ลิขิตไว้แล้วอย่างสุดโต่ง เราอาจไม่รับผิดชอบกับการกระทำ เพราะเราคิดว่าเราถูกลิขิตมาแล้วให้เป็นคนเห็นแก่ตัว หรือเราถูกกำหนดมาแล้วให้ต้องตายเราไม่ต้องดิ้นรนไปหาหมอดีกว่า การพัฒนาชีวิต การพัฒนาทางด้านศีลธรรมก็อาจไม่เกิดขึ้นอย่างเต็มที่ และนั่นรวมไปถึงเราอาจไม่ต้องรับผิดชอบผลการกระทำ เพราะเรามองว่าเราถูกกำหนดมา นั่นไม่ใช่เจตจำนงของเรา เป็นต้น ซึ่งสิ่งเหล่านี้แหละค่ะที่ไม่ได้รับการยอมรับและมักถูกวิจารณ์อย่างรุนแรง ในหมู่นักปรัชญาหรือนักวิทยาศาสตร์ส่วนมาก

ดังนั้นถ้าคุณถามนักพยากรณ์ว่า "ชีวิตของคนเราสามารถเปลี่ยนได้หรือไม่?" ก็จะขึ้นอยู่กับความเชื่อของนักพยากรณ์คนนั้นๆค่ะ ถาม 100 คนคำตอบก็อาจจะ 100 แบบ เพราะยังเป็นเรื่องที่พิสูจน์ความจริงแท้ไม่ได้ ยังต้องถกเถียงกันในเรื่องอภิปรัชญาต่อไปจนถึงวันนี้ และถ้าคุณมาถามตัวดรีม แน่นอนค่ะว่าดรีมเชื่อในโชคชะตา แต่ไม่สุดโต่งค่ะ ดังนั้นดรีมเองก็ยังเชื่อในเจตจำนงเสรี และอำนาจของมนุษย์เช่นกัน ที่จะเปลี่ยนแปลงชีวิตของตนเองได้ จึงทำให้เวลาดรีมทำงาน ดรีมมักจะให้คำแนะนำหรือการจัดการที่ดีที่สุดในเบื้องต้นให้คุณด้วย

แล้วคุณล่ะคะเชื่อว่าชีวิตของเราเปลี่ยนได้หรือไม่?